Jabuka je, danas, uglavnom sinonim neuspele privatizacije, ruinirianog Spomen doma, potpuno devastiranog prostora na ovoj živopisnoj planini između Prijepolja i Pljevalja i odsustva bilo čega što bi se moglo nazvati turističkom delatnošću. Osim uspomena...

A one pripadaju, rekosmo, uglavnom onim u poznim godinama.

Negde krajem šezdesetih godina prošlog veka pokrenuta je inicijativa da se na Jabuci kod Prijepolja, na mestu gde je poginuo najmlađi narodni heroj oslobodilačkog rata u tadašnjoj Jugoslaviji, uz spomenik heroju bombašu, što je „drugo ime“ za Boška Buhu, postave spomen biste pionira heroja iz svih republika i autonomnih pokrajina SFRJ.

Spomenik pioniru i narodnom heroju Bošku Buhi na Jabuci

Po ideji Jadranke Berić, učenice iz Gornjeg Milanovca, spomenik je uradila vajarka Mira Letica uz instrukcije umetnika Rista Stijovića. Boško Buha je dobio mesto na Vidikovcu a u Memorijalnom centru odnosno tadašnjem Spomen odmaralištu mesto su dobili, po principu spomen-bista iz svake republike – teritorijalne celine tadašnje države, plus autonomnih pokrajina iz sastava Srbije: Savo Jovanović Sirogojno, Vera Miščević,  Dragan Kovačević, Lepa Radić, Milan Mravlje, Ganimete Terbeši, Zlate Malakovski i Mate Blažina.  

Ispred zgrade Spomen doma „Boško Buha“ septembra 1983. godine postavljena je spomen bista Slave Kovića, a pored spomenika na vidikovcu, bistu je, naredne godine,  dobio i Boško Buha.

Ideja da se na Jabuci obeleži mesto pogibije legendarnog pionira-bombaša Druge proleterske udarne brigade i narodnog heroja Boška Buhe, potekla je još 1959. godine od pionira Prijepolja i Pljevalja. Inicijativu je prihvatio Pionirski savez Jugoslavije pa je pokrenuta akcija u kojoj su  pioniri iz cele zemlje počeli prikupljati sredstva za izgradnju Pionirskog spomen – doma upravo  na Jabuci. Izgradnju Doma na Jabuci, pored pionirskih organizacija, pomogle su mnoge radne organizacije i pojedinci, a najveću pomoć u izgradnju prižio je Tekstilni kombinat „Ljubiša Miodragović“ iz Prijepolja.

Spomen- dom „Boško Buha sa 840 kvadratnih metara prostora, dovršen je 1964. godine i vrlo brzo postao je sastajalište pionira iz svih delova Jugoslavije. I ne samo pionira. Tih godina Dom na Jabuci je beležio izuzetne rezultate u broju poseta, noćenja i bruto-prometu. Prema pouzdanim podacima, od otvaranja do kraja devedesetih godina, na Jabuci je registrovano preko 400.000 posetilaca.

Zbog učestalih finansijskih problema, on je vrlo brzo predat na korišćenje Turističko-ugostiteljskom preduzeću „Putnik“ iz Beograda. Za potrebe smeštaja brigadira koji su radili na dovršetku pruge Beograd – Bar,  1971. godine sagrađeno je Omladinsko naselje.

Odlukom Skupštine opštine Prijepolje od 30. maja 1986. godine Memorijalni kompoleks „Boško Buha“ je proglašen kulturnim dobrom od izuzetnog nacionalnog značaja i on se nalazi pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Poslednjih godina, zahvaljujući lokalnim incijativama i realizaciji nekoliko projekata u Mesnoj zajednici Jabuka, naglašeno se  ističe potreba da se sačuva Memorijalni kompleks „Boško Buha“. Aktivnosti i razgovori se obnavljaju a proletos je iskrene poklonike Jabuke obradovala vest iz Vlade Srbije. Pomoćnica ministra za kulturno nasleđe i digitalizaciju Danijela Vanušić izjavila je da je stav tog ministarstva da nema prodaje Memorijalnog kompleksa „Boško Buha“ na Jabuci kod Prijepolja.

Tom prilikom je rečeno da je Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, kao nadležna ustanova zaštite, izvršila uvid u stanje Memorijalnog kompleksa na Jabuci, kao i da radi na utvrđivanju mera zaštite, prikupljanju celokupne neophodne tehničke i istoriografske dokumentacije u cilju pripreme detaljnog Programa zaštite, revitalizacije i uređenja kompleksa.

Na osnovu toga će biti donet plan aktivnosti u cilju zaštite i očuvanja poznatog Memorijalnog kompleksa.

S obzirom da je zaštita ratnih vojnih memorijala regulisana zakonom koji je u nadležnosti Ministarstva za rad, boračka i socijalna pitanja, sva pitanja će se rešavati u zajedničkoj saradnji.

Takođe, rečeno je na sastanku sa predstavnicima Inicijative za obnovu Memorijalnog kompleksa “Boško Buha”,  paralelno sa rešavanjem imovinsko – pravnih pitanja treba da se radi na studiji izvodljivosti koja će ukazati na najbolja rešenja u vidu dalje namene ovog kompleksa i njegove samoodrživosti.

Na sastanku je dogovoreno da će Inicijativa za obnovu Memorijalnog kompleksa Boško Buha učestvovati u predlaganju najboljih rešenja za razvoj turističkih i obrazovnih programa namenjeni deci i mladima.

Uslediće novi pokušaju da se revitalizuje Memorijalni kompleks i da mu se daju adekvatni turistički atributi koji će ga uvrstiti medju atraktivne destinacije ne samo Prijepolja već i Turističke regije Zapadna Srbija.

Tekst je nastao u okviru projekta “Zaboravljeni turistički biseri Polimlja”. Izradu teksta sufinansirala je Opština Prijepolje iz sredstava za sufinansiranje projekata za ostvarivanje javnog interesa u oblasti javnog informisanja na teritoriji Opštine Prijepolje u 2023. godini. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

GZS/PP Media